Zgodnie z przepisami ruchu drogowego pojazdami uprzywilejowanymi są te, wykorzyastywane w oddziałach ratownictwa zdrowia, życia i mienia ludzkiego. Do grona pojazdów uprzywilejowanych należą też pojazdy, które wykorzystują formacje bezpieczeństwa oraz porządku publicznego. Zgodnie z tym pojazdami uprzywilejowanymi są np. karetki ratunkowe, samochowy policji, straży miejskiej czy straży pożarnej. Pojazd uprzywilejowany w czasie akcji bezwzględnie powinien ogłosić swój pobyt na trasie, tak by pozostali uczestnicy ruchu mieli szansę na nie należycie reagować.
Pojazdy uprzywilejowane posiadają swoje prawa, które mogą zastosować jedynie w zdefiniowanych okolicznościach. W normalnych zdarzeniach drogowych są zobowiązane do stosowania się do zasad i przepisów, tak jak pozostali kierowcy. Wyłącznie w okolicznościach, kiedy pojazd uprzywilejowany musi przywrócić bezpieczeństwo albo bierze udział w akcji ratowania zdrowia, mienia, życia ludzkiego lub jest elementem przejeżdżającej kolumny pojazdów uprzywilejowanych ma prawo użyć swoich praw. Tym przywilejem jest możliwość niestosowania się do przepisów ruchu oraz poziomych i pionowych znaków drogowych. Kierowcy pojazdów uprzywilejowanych mogą pominąć sygnalizację świetlną, wjechać pod prąd oraz stawać w przestrzeniach niedozwolonych.
Wymogiem jest ogłoszenie obecności sygnałem dźwiękowym oraz świetlnym, przy włączonych światłach drogowych czy światłach mijania. Sygnał dźwiękowy nie jest potrzebny podczas postoju pojazdu, jednak absolutnie konieczne jest zachowanie wyjątkowej ostrożności. Kierowca pojazdu uprzywilejowanego musi bezwzględnie stosować się poleceń upoważnionej osoby do kontroli i kierownictwa ruchu drogowego bez względu na sytuację.
Co robić w sytuacji z udziałem pojazdów uprzywilejowanych?
Wszyscy uczestnicy ruchu drogowego: motocykliści, kierowcy albo piesi są zobligowani do wyjątkowego zachowania w pobliżu pojazdu uprzywilejowanego. Każda z tych osób w obecności pojazdu uprzywilejowanego ma za zadanie usunąć się z drogi, umożliwiając szybką i bezpieczną drogę . W takiej sytuacji dopuszczalny jest zjazd na pobocze lub pas zieleni czy zatrzymanie pojazdu na zatoce albo przystanku autobusowym. Zazwyczaj kierowcy zbliżają się do pobliskiej krawędzi jezdni. Czasem nie wolno stawać, by nie spowalniać ani nie wywoływać niespodziewanego hamowania pojazdu uprzywilejowanego. Tak samo motocykliści, kierowcy jak i pojazdy uprzywilejowane powinny wyjątkowo czujnie zachowywać się na skrzyżowaniu, dlatego, że pojazd uprzywilejowany ma prawo się na nim znaleźć pomimo światła czerwonego. Dodatkowo piesi też mają za zadanie uznać pierwszeństwo radiowozu, karetki czy wozu strażackiego. Całkowicie nieprzepisowe jest wchodzenie na jezdnię, również przy zielonym świetle. Osoby, co już wstąpiły na pasy, powinny jak najszybciej z nich zejść. Powinno się wiedzieć o tych zasadach, dlatego że nieprzestrzeganie ich grozi mandatem.
Czy da się wyprzedzać pojazd uprzywilejowany?
Wyprzedzanie pojazdu uprzywilejowanego wywołuje wiele niepewności pośród kierowców. O wyprzedzaniu karetki, radiowozu, wozu strażackiego oraz innego pojazdu uprzywilejowanego nie ma mowy, gdy uczestniczą w ratowniczej akcji czy połączonej z przywróceniem bezpieczeństwa. Wtedy obowiązkiem każdego uczestnika ruchu drogowego jest oddanie pierwszeństwa. Co robić, gdy pojazd uprzywilejowany znajdzie się na drodze, jednak nie będzie dawał sygnałów o swoim pośpiechu?
W obszarze mieszkalnym niezależnie od położenia kierowcom nie wolno wyprzedzać pojazdu uprzywilejowanego. Bez znaczenia, czy pojazd ma włączone sygnały świetlne i dźwiękowe czy też nie, wyprzedzenie pojazdu uprzywilejowanego w obszarze mieszkalnym grozi mandatem i punktami karnymi. Tylko poza terenem mieszkalnym można wyprzedzić pojazdy uprzywilejowane, pod warunkiem, że nie biorą udziału w żadnej akcji. W trakcie manewru wyprzedzania powinno się utrzymać niezwykłą ostrożność. Warto pamiętać, że pojazd uprzywilejowany może być potrzebny wszędzie, a gdy tak się stanie i tak należy zapewnić mu pierwszeństwo. W obecności pojazdu uprzywilejowanego za każdym razem trzeba troszczyć się o wspólną bezpieczną jazdę.
Kolizja z pojazdem uprzywilejowanym, czyja odpowiedzialność?
Chociaż każdy pojazd uprzywilejowany ma swoje prawa, a uczestnicy ruchu drogowego muszą ustępować pierwszeństwa, zawsze może zdarzyć się kolizja z udziałem pojazdu uprzywilejowanego. Zderzenie z pojazdem uprzywilejowanym nie zakłada z góry, że to inny kierowca automatycznie ponosi odpowiedzialność za wywołanie wypadku. Każdą sprawę ocenia się osobno, by przesądzić, jaka ze stron nie zachowała odpowiedniej ostrożności i wywołała kolizję. Kierowca pojazdu uprzywilejowanego też może zostać uznany za sprawcę i pociągnięty do odpowiedzialności, jeżeli nie dostosował się do zasad. Sprawdzane są takie okoliczości, jak odpowiednia sygnalizacja dźwiękowa i świetlna pojazdu uprzywilejowanego, zdolność drugiego kierowcy do zauważenia pojazdu uprzywilejowanego i właściwej reakcji. Znaczenie ma też ogólna sytuacja , a nawet warunki pogodowe.
